Podsarnie leży w dolinie potoku Orawka, pomiędzy Wielkim Działem (935 m. n.p.m.) i Łysą Górą w Beskidzie Wyspowym. Jest to jedna ze starszych miejscowości na Górnej Orawie. W źródłach historycznych, do XVIII wieku, kiedy ostatecznie przyjęła się nazwa wsi, funkcjonowały również inne nazwy jak: Orawka Pośrednia, Orawka Mała, Niżna Orawka, Orawka pod Sarną. Pierwsza wzmianka o terenach Podsarnia znajduje się w rejestrze podatkowym z 1567 roku. Jest to rejestr inwentaryzujący dobra rodziny Thurzonów. Objęli oni w tym czasie w posiadanie całą Orawę z planem jej zagospodarowania2. Początki miejscowości ściśle związane są z jej pierwszym sołtysem Melchiorem Sarną, który w 1585 roku otrzymał akt lokacyjny. Zgodnie z przyjętą wcześniej tradycją, jako zasadca – sołtys Melchior – otrzymał od właścicieli Zamku Orawskiego 2 łany leśne (ok. 50 ha) oraz zwolnienie z podatków. Podporządkowani mu byli chłopi zwani siedlakami wołoskimi. Zasiedlony teren, ze względu na ukształtowanie terenu, był niezmiernie trudny do życia. Świadczą o tym porównania rejestrów podatkowych z 1619 i 1624 roku. Gdy skończył się okres wolnizny, a siedlaków nie przybyło,sołtys ograniczył liczbę swoich zagrodników z sześciu do dwóch i zamknął młyn. W roku 1604 w miejscowości było zaledwie osiem domów. W 1619 roku sołtys Melchior miał jednego poddanego siedlaka i sześciu komorników, do tego spro­wadził jeszcze ośmiu wałachów. W 1647 roku obrabiano tu sześć ról. Rola sołtysia była siódma. W 1659 roku mieszkało w Podsarniu trzystu sześćdziesięciu jeden ludzi (trzystu pięćdziesięciu dziewięciu katolików i protestantów dwóch rzymskokatolickiej parafii w Podwilku. W XVII wieku na Orawie zaczęło dochodzić do starć na tle religijnym. Czas ten oczywiście nie sprzyjał rozwojowi miejscowości. Gdy Kościół w Podwilku w 1618 roku stał się zborem protestanckim, mieszkańcy Podsarnia, broniąc swoich katolickich korzeni, dokonywali chrztów i ślubów w sąsiednich parafiach: Spytkowicach i Rabie Wyżnej. Świadczą o tym metryki tych parafii. wyznania ewangelickiego). Podsarnie wchodziło w skład. Andrzej Matuszczyk, Orawa i Pasmo Podhalańskie. Przewodnik, Kraków 1997, s. 19n. Piotr Krzywda, Orawa – dzieje i osadnictwo, b. m., b. r., s. 1. W 1683 roku prowadzące spod Wiednia wojska litewskie dokonały zniszczenia Podsarnia i Podwilka podczas przemarszu przez te miejscowości. Po czasach spustoszenia niemal całej Górnej Orawy, w Podsarniu gospodarowano zaledwie na dwóch rolach. W roku 1870 miejscowość liczyła sto pięćdziesiąt osiem osób, które mieszkały w trzydziestu dwóch domach. Historia Podsarnia, ze względu na parafię, jest ściśle związana z dziejami Podwilka. W Podwilku, w 1687 roku, rozprawiono się ostatecznie z protestantami. Przy kościele powstała szkoła parafialna, do której uczęszczały dzieci z Podsarnia. Dopiero w 1875 roku mieszkańcy Podsarnia zdecydowali się na wybudowanie własnej szkoły. Budynek przetrwał po dzień dzisiejszy. Do niedawna funkcjonował jako kaplica i dom pogrzebowy. Odprawiano w nim okolicznościowe msze; mieszkańcy organizowali majówki, odmawianie różańca. Obecnie, od czasu kiedy Podsarnie wraz z sąsiednim Harkabuzem stały się samodzielną parafią, w kaplicy odprawiane są msze co niedzielę i kilka razy w tygodniu. Do dnia dzisiejszego, Podsarnie jest jeszcze jedyną miejscowością na Orawie bez własnego kościoła 5. Do głównych zabytków sakralnych w miejscowości należy krzyż z 1811 roku, na miejscowym cmentarzu. Ciekawa jest również przydrożna figura św. Jana Nepomucena z 1874 roku. Zachowała się też charakterystyczna, regionalna, drewniana dzwonnica z ufundowanym w 1924 roku przez rodaków ze Stanów Zjednoczonych dzwonem. Miejscowość posiadała kilka charakterystycznych dla budownictwa orawskiego domów z tradycyjną „wyską”. Niestety zostały one całkowicie zniszczone w latach siedemdziesiątych. Szkoda, że tak się stało, bo wieś znana jest z bogatych tradycji snycerskich. Dawniej także, duża grupa tutejszej ludności, oprócz rolnictwa i pasterstwa zajmowała się wyrobami z lnu 6. Jeżeli chodzi o przynależność regionalną, Podsarnie należy do Górnej Orawy. Pielęgnowane są kulturowe tradycje, zachowana jest jeszcze gwara. Dużą rolę w utrzymywaniu lokalnej świadomości odgrywa szkoła, gdzie prowadzone są zajęcia z edukacji regionalnej, organizowane konkursy wiedzy o Orawie, literackie, recytatorskie itp. Podsarnie korzysta z faktu, że administracyjnie znajduje się w obrębie Gminy Raba Wyżna. Władze Gminy dbają o rozwój miejscowości poprzez unowocześnianie bazy oświatowej, inwestycje budowlane, politykę tworzenia bazy rekreacyjno – sportowej. Należy w tym miejscu. Obecnie z inicjatywy mieszkańców i posła na Sejm RP Edwarda Siarki rozpoczęto budowę kościoła. Prace są zaawansowane. Planowane zakończenie na inwestycji na koniec roku 2008. Podsarnie od roku 2006 wraz z Harkabuzem tworzy odrębną parafię z ks. proboszczem Leszkiem Urodą. (Zbigniew Ładygin, 7 dni na Orawie polskiej. Przewodnik turystyczny, Warszawa – Kraków 1985, odnotować fakt doniosłej roli, jaką w kształtowaniu się obecnego wizerunku miejscowości, odegrał i odgrywa rodowity Podsarnianin, mgr Edward Siarka (Wójt Gminy Raba Wyżna w latach 1998 – 2005, od 2006 r. Poseł na Sejm RP). Obecnie Podsarnie liczy około 780 mieszkańców. W ostatnich latach wyremontowano budynek remizy OSP, gdzie znajduje się punkt lekarski i gabinet dentystyczny jak również punkt kasowy Banku Spółdzielczego z Raby Wyżnej. We wsi dają się zaznaczyć duże tendencje rozwojowe, o czym świadczą inwestycje typu – budowa kościoła7, sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej jak również projekty skanalizowania miejscowości i budowy oczyszczalni ścieków. Odnotować trzeba również założenie w 2004 roku klubu sportowego, którego działacze organizowali imprezy sportowo – rekreacyjne dla lokalnej społeczności 9. Należy dodać, że utworzono wiele prywatnych zakładów produkcyjnych i usługowych, zaczęła się rozwijać agroturystyka.

Oprac. Adam Karbowski w roku 2008